Seans XIX „ Musicale”

Witajcie, słuchacze i czytacze.

Czy lubicie musicale i filmy muzyczne? Dziś będę Was próbowała przekonać, że są świetne, a tym, którzy już je lubią, zafunduję krótką „powtórkę z rozrywki”.

 Najpierw troszkę teorii.  Musical jest właściwie formą teatralną łącząca muzykę, piosenki, dialogi mówione i taniec. Współczesny musical korzysta z różnych gatunków muzycznych  i różnych rodzajów tańca . W produkcjach musicalowych na porządku dziennym jest użycie efektownych i monumentalnych dekoracji, technik multimedialnych i pełnego nagłośnienia akustycznego. W musicalach występują też różnorodne typy orkiestr.  Istnieje też gatunek zwany musicalem fabularnym, w którym piosenki i taniec są w pełni zintegrowane tworząc dobrze napisaną historię z poważną dramaturgią. Trzy główne składniki musicalu fabularnego to muzyka, teksty piosenek i scenariusz. W musicalu fabularnym najbardziej dramatyczne momenty wyraża się poprzez śpiew. Musical jest jedyną rdzennie amerykańską formą teatralną, a wiele spośród popularnych teatralnych produkcji musicalowych zostało zaadaptowanych na film muzyczny. Ponieważ często i dla wielu osób te dwa, a właściwie trzy, gatunki są nierozróżnialne, pozwólcie, że i ja nie będę purytanem w tej kwestii i pozwolę sobie na dość luźną przechadzkę po różnych przykładach, kierując się tylko własnymi upodobaniami.

Na razie zapraszam was do krainy na drugim końcu tęczy, do krainy Oz, gdzie Dorotka ( Judy Garland) przeżyła masę niesamowitych przygód. Musical „Czarnoksiężnik z krainy Oz”  z 1939 roku i piosenka, która jest hitem do tej pory.

„Mężczyźni wolą blondynki” z 1953 roku, w reżyserii Howarda Hawksa to świetna komedia muzyczna z udziałem Marylin Monroe w jej najlepszej formie. Akcja rozgrywa się głównie na wielkim promie, którym podróżują bohaterowie, w tym Lorelei (MM), która kocha diamenty i bogatych mężczyzn i jest zaręczona z milionerem Gusem. Film zawiera wiele piosenek śpiewanych przez główne bohaterki i towarzyszących im mężczyzn. Utwory te za sprawą filmu stały się znane i były jeszcze wielokrotnie wykorzystywane przez innych artystów, także jako inspiracja. Jedną z najsłynniejszych jest piosenka "Diamonds Are a Girl's Best Friend" („Diamenty to najlepszy przyjaciel dziewczyny”), którą na pewno kojarzycie też z musicalu „Chicago” i która wykorzystała Madonna tworząc video do piosenki „Material Girl”.

„My Fair Lady” to musical z 1956 roku na podstawie sztuki George'a Bernarda Shawa „Pigmalion”. Akcja dzieje się w Londynie w XIX wieku, gdzie językoznawca, prof. Higgins, zakłada się z przyjacielem, że przemieni uliczną kwiaciarkę w damę z wyższych sfer. Przypadkowym obiektem eksperymentu staje się Eliza Doolittle. Autorem scenariusza musicalu był Alan Jay Lerner, muzyki – Frederick Loewe. Musical grano przedpremierowo w Shubert Theatre w New Haven, a następnie od 15 lutego 1956 przez cztery tygodnie wystawiany był w Erlanger Theatre w Filadelfii. Jego broadwayowska premiera miała miejsce 15 marca 1956 w Mark Hellinger Theatre, gdzie odbyło się 2717 przedstawień (rekordowa na owe czasy liczba). W wystawianej tam wersji w rolach głównych pierwotnie występowali Rex Harrison oraz Julie Andrews. W 1964 powstała nagrodzona ośmioma Oscarami adaptacja filmowa w reżyserii George'a Cukora z Audrey Hepburn i Reksem Harrisonem w rolach głównych. Właśnie Audrey zaśpiewa teraz szlagier „Przetańczyć całą noc”.

A teraz przenosimy się w lata 60. Broadwayowski musical autorstwa Michaela Stewarta „Hello, Dolly”! doczekał się w roku 1969 filmowej adaptacji.  Film opowiada historię Dolly Levi (w tej roli Barbra Streisand) – swatki, która stara się znaleźć partnerkę dla "pół-milionera". Oprócz Barbry Streisand w filmie gra też Louis Armstrong i razem śpiewają piosenkę tytułową, której teraz posłuchamy. Ale przedtem jeszcze ciekawostka : w filmie WALL-E z 2008 roku film „Hello, Dolly!” jest ostatnim filmem zachowanym na Ziemi po opuszczeniu przez ludzi planety.

W 1957 roku kolejny dramat wielkiego autora został zamieniony na musical. Tym razem padło na Szekspira i jego sztukę „Romeo i Julia”. Trzeba powiedzieć, że autor scenariusza Arthur Laurents dość swobodnie poczynał sobie z szekspirowskim arcydziełem. Akcja rozgrywa się w latach 50. XX wieku na ulicach Nowego Jorku. Spektakl opowiada o losach nieszczęśliwej miłości portorykańskiej imigrantki Marii i Amerykanina Tony'ego. Dwa nowojorskie gangi Jets i Sharks walczą nieustannie między sobą. Gdy zazdrosny brat Marii, Bernardo dowiaduje się, że ta spotyka się z człowiekiem z wrogiego obozu, postanawia zemścić się. Dochodzi do bójki, w której Bernardo morduje Riffa, wieloletniego przyjaciela Tony'ego. Tony w odwecie, zadaje śmiertelny cios Portorykańczykowi, Bernardowi. Maria bardzo przeżywa śmierć brata, jednak wybacza Tony'emu. Chino, niedoszły mąż Marii, pragnie zemsty za Bernarda. Na samym końcu spektaklu, oddaje strzał w kierunku Tony'ego. Tony umiera w objęciach Marii. Muzykę napisał Leonard Bernstein, a teksty piosenek Stephen Sondheim. Moja, i pewnie nie tylko, ulubiona piosenka z tego musicalu to „America”.

Zostańmy jeszcze przez chwilę w adaptacjach. Książka autorstwa ukraińskiego pisarza żydowskiego Szolema Alejchema zatytułowana "Dzieje Tewjego Mleczarza" posłużyła do stworzenia musicalu „Skrzypek na dachu” („Fiddler on the Roof”) z muzyką Jerry'ego Bocka, słowami Shaeldona Harnicka i librettem Josepha Steina. Premiera odbyła się 22 września 1964 na Broadwayu. Akcja rozgrywa się w 1905 r. w Anatewce, małym miasteczku na terenie Imperium Rosyjskiego. Jest ono miejscem życia dwóch społeczności - żydowskiej i rosyjskiej, które starają się nie wchodzić sobie w drogę. Historyczne tło akcji nawiązuje do rodzącego się komunizmu, rewolucji 1905 roku, a w finale do masowej emigracji ludności żydowskiej. Tewje Mleczarz chce wydać za mąż swoje córki. Te jednak nie zgadzają się z propozycjami swatki i szukają związków z miłości. Tewje musi wybrać, czy życie zgodnie z tradycją jest ważniejsze nad szczęście córek. "Skrzypek na dach"u został zekranizowany w 1971 roku, ze wspaniałym Chaimem Topolem w roli głównej. Wszyscy na pewno pamiętamy brawurowe wykonanie „If I were a rich man”, ja chciałabym zaproponować inną doskonała piosenkę.

Lata 70. przyniosły prawdziwy wysyp wspaniałych musicali. Witajcie więc na początek w …  kabarecie. „Kabaret” w reżyserii Boba Fosse z Lisą Minelli i Michaelem Yorkiem to źródło wielu wspaniałych utworów z tytułowym „(Life is a…) Cabaret” czy „Money”. Scenariusz filmu napisał Jay (Presson) Allen w oparciu o musical "Cabaret" Joe Masteroffa, sztukę "I Am a Camera" Johna Van Drutena oraz książkę "Berlin Stories" Christophera Isherwooda. Film jest opowieścią o romansie amerykańskiej piosenkarki i gwiazdy kabaretu oraz brytyjskiego pisarza wplecioną w atmosferę ostatnich dni Republiki Weimarskiej. Lisa Minelli jest wspaniała jako Sally Bowles, nic więc dziwnego, że dostała za tę rolę Oscara. Ogólnie, w 1972 roku, film dostał 8 Oscarów, oprócz pierwszoplanowej roli żeńskiej jeszcze za najlepszą drugoplanową rolę męską, zdjęcia, scenografię, muzykę, montaż, dźwięk i reżyserię. To co, może pośpiewamy? Uwielbiam tę piosenkę. J

You have to understand the way I am, mein herr
A tiger is a tiger, not a lamb, mein herr
You'll never turn the vinegar to jam, mein herr
So I do what I do
When I'm through, then I'm through
and I'm through
Tootle-oo
Bye bye mein lieber herr
farewell mein lieber herr
it was a fine affair, but now it's over

Sandy Olsson przyjeżdża z rodzinnej Australii do Stanów Zjednoczonych. Okazuje się, że do jej nowej szkoły uczęszcza Danny Zuko, jej wakacyjna miłość. Chłopak nie jest ideałem, za jaki miała go Sandy, ale ich uczucie i tak się rozwija. Na dodatek Sandy jest świadkiem przemian kulturowych jakie w tym czasie następują w Ameryce. Poznajecie tę historię? Tak, to musical „Grease” autorstwa Jima Jacobsa oraz Warrena Caseya z 1972 roku. Na podstawie tego musicalu powstał w 1978 roku głośny film w reżyserii Randala Kleisera pod tym samym tytułem z Johnem Travoltą i Olivią Newton-John. W ścieżce dźwiękowej filmu słyszymy bardzo znane piosenki ("You are the one that I want", "Summer nights", "We go together") i wiele innych. Film był tak popularny, że w 1982 roku doczekał się kontynuacji: „Grease2”.

John Travolta utrzymał się na wysokiej musicalowej fali do samego końca lat 70. Jako Tony Manero pojawił się w 1977 roku (premiera była dokładnie w moje siódme urodziny J ) w filmie muzycznym  „Gorączka sobotniej nocy” („Saturday Night Fever”). Film porusza tematy ciężkiego życia, dyskryminacji i rasizmu. Zwykłe, codzienne życie pracującego w sklepie chemicznym Tony’ego przeplata się z sobotnimi wypadami na dyskoteki, które pozwalają mu oderwać się od szarej codzienności. Tam słyszy pochwały i komplementy z powodu swoich wspaniałych umiejętności tanecznych. Tony oraz inni jego przyjaciele marzą o wyprowadzeniu się na Manhattan, jednak nie mają na to większych szans, gdyż nie są wykształceni. Głównym wątkiem filmu jest znajomość Tony’ego ze Stephanie, która ćwiczyła w odwiedzanej przez niego dyskotece. Film reżyserował John Badham, a głównymi twórcami muzyki byli bracia Gibb. "Gorączka sobotniej nocy" została obrana za ikonę kultury disco 70., a piosenki zespołu Bee Gees zajmowały pierwsze miejsca na listach przebojów. John Travolta został po tym filmie idolem nastolatków, a także, co przyczyniło się do przerwy w jego karierze, "zaszufladkowany" jako dyskotekowy chłopczyk. Jego następnym znanym majstersztykiem aktorskim było "Pulp Fiction". Największy moim zdaniem przebój z tego filmu: „Staying alive”.

Z Oklahomy do Nowego Jorku przyjeżdża Claude Bukowski (John Savage), by zaciągnąć się do wojska i wyjechać do Wietnamu. W Central Parku napotyka grupkę hippisów, którzy wciągają go w swój wyidealizowany świat. Jednak ważniejszy jest dla niego obowiązek. Wstępuje do armii, gdzie przechodzi szkolenie dla żołnierzy wyjeżdżających do Wietnamu. Hippisi wpadają na pomysł, by odwiedzić kolegę: Berger, George, Jeannie, Hud i Woof oraz Sheila wyruszają do Nevady, gdzie realizują pomysł spotkania. Claude nie może jednak opuścić jednostki, nie pozwala mu na to jego poczucie obowiązku i dyscypliny. Dlatego Berger, nie zdając sobie sprawy z realiów wojskowych, postanawia go zastąpić. Gdy Bukowski spotyka się z pozostałymi osobami, a wśród nich Sheilą, którą kocha, w jednostce ogłoszony zostaje alarm bojowy i natychmiastowy wylot do Wietnamu. Berger, zagubiony w obcym dlań otoczeniu, usiłuje wyplątać się z nieporozumienia, które sam wywołał, ale nikt nie zwraca na niego uwagi. Przy akompaniamencie finałowej piosenki "Let the Sunshine In" rzędy żołnierzy – a między nimi Berger – wmaszerowują na pokłady samolotów transportowych i odlatują do Wietnamu. Bukowski spóźnia się na lotnisko i zostaje w kraju. Ostatnie ujęcia filmu pokazują grupkę przyjaciół zabitego w Wietnamie Bergera gromadzących się wokół jego grobu na waszyngtońskim Cmentarzu Narodowym Arlington i rosnący tłum hippisów tańczących przed Białym Domem. To treść wspaniałego musicalu filmowego w reżyserii Milosa Formana z 1979 roku, przygotowanego na podstawie musicalu scenicznego Gerome'a Ragniego i Jamesa Rado, którego premiera odbyła się w 1968 w Baltimore Theatre, zatytułowanego „Hair” („Włosy”). Obie wersje przedstawiają wyidealizowany obraz życia dzieci-kwiatów, w którym króluje beztroska, niechęć do przemocy, równość (rasowa i klasowa) oraz przyjaźń.  Piosenki musicalu były bardzo popularne, a on sam przyczynił się do zwiększenia zainteresowania ruchem hippisowskim w wielu krajach. To były czasy… to była era Wodnika…

Na przełomie lat 60. i 70. powstał musical „Jesus Christ Superstar”  autorstwa Brytyjczyków Andrew Lloyd Webbera (muzyka) i Tima Rice'a (libretto), która opowiada o ostatnim tygodniu życia Jezusa Chrystusa. W pierwszej wersji (1970) w roli Jezusa wystąpił Ian Gillan z Deep Purple, Piłata wówczas grał Barry Dennen, a Marię Magdalenę Yvonne Elliman. Niedługo po premierze na West Endzie do przeniesienia przedstawienia na ekrany kin, za zgodą Sir Andrew Lloyd Webbera oraz Tima Rice'a, przystąpili reżyser Norman Jewison i scenarzysta Melvyn Bragg. Wstępny scenariusz do kinowej wersji musicalu powstał 3 kwietnia 1972. Film nakręcono w izraelskich ruinach Ain Avdat na pustyni Ber Sheba, w grotach leżących na pustyni Beit Guvrin, pozostałościach amfiteatru znajdującego się w Bet Szean (wliczając pobliskie wzgórze z umieszczonym na nim na potrzeby filmu drzewem do sceny śmierci Judasza), jak również w okolicach Morza Martwego. Do ról zaangażowani zostali aktorzy, którzy brali wcześniej udział w różnych scenicznych produkcjach musicalu. Spektakl wystawiono w wielu krajach, wydano wiele płyt z muzyką z przedstawienia. Autorem polskiego libretta jest Wojciech Młynarski, a w spektaklu występowali m.in. Marek Piekarczyk, Krzysztof Okoń, Małgorzata Ostrowska (Teatr Muzyczny w Gdyni), oraz Maciej Balcar, Janusz Kruciński i Janusz Radek (Teatr Rozrywki w Chorzowie).

Zakończymy mocnym akcentem wśród tych wszystkich mocnych akcentów. Zajrzymy na jedną piosenkę już w lata 80. (cd musicali oczywiście nastąpi, bo nie sposób wszystkich przedstawić w jednym seansie). Jake Blues wychodzi z więzienia stanowego w Joliet. Odbiera go stamtąd brat Elwood odkupionym po zakończeniu służby radiowozem Dodge Monaco z 1974 (Bluesmobile). Razem udają się do Chicago odwiedzić sierociniec, w którym dorastali. Zakonnica Mary Stigmata, nazywana przez wdzięcznych wychowanków pieszczotliwie Pingwinicą, prowadząca sierociniec oznajmia im, że zmuszona będzie zamknąć przybytek, jeżeli nie wpłaci tytułem zaległego podatku 5000 dolarów w ciągu 11 dni. Bracia stwierdzają, że pieniądze można zdobyć bardzo łatwo – okradając kogoś, co ochoczo podejmują się zrobić, bowiem to potrafią robić najlepiej. Po ostrej reprymendzie siostry przełożonej, która nie zgodziła się na przyjęcie nielegalnych pieniędzy, postanawiają pomóc sierocińcowi w sposób zgodny z prawem. Podczas przypadkowej wizyty w kościele Jake doznaje objawienia. Przekonuje brata, że pieniądze można zdobyć, reaktywując ich dawny zespół The Blues Brothers, który powinien ruszyć w trasę koncertową. Ta komedia muzyczna w reżyserii Johna Landisa z 1980 roku pod tytułem oczywiście „The Blues Brothers” to już film kultowy. W filmie oprócz głównych bohaterów Dana Aykroyda i Johna Belushi, wystąpiło wiele gwiazd amerykańskiej piosenki, m.in. Aretha Franklin, Ray Charles, James Brown, John Lee Hooker, Cab Calloway, Chaka Khan a także inne znane postaci: Frank Oz (współpracownik Jima Hensona), Twiggy (brytyjska modelka) oraz reżyserzy: John Landis i Steven Spielberg. Ciekawostki? Słynne okulary braci to Ray Ban Wayfarer, które każdy z nich zdejmuje tylko raz. W scenie karambolu policyjnych samochodów zniszczono największą liczbę samochodów w historii kina. Ale najważniejsza jest wspaniała muzyka. J